Działania:
-
Kontynuacja zaleceń zawartych w sprawozdaniu Parlamentu Europejskiego (raport Lagodinsky'ego) w sprawie wprowadzenia europejskiego statutu stowarzyszenia i minimalnych standardów ustawodawstwa dot. społeczeństwa obywatelskiego, dalszy ich rozwój w porozumieniu z zainteresowanymi stronami społeczeństwa obywatelskiego oraz przyjęcie proponowanego rozporządzenia i dyrektywy,
-
Włączenie konwencji Rady Europy o włączeniu organizacji społeczeństwa obywatelskiego do prawa europejskiego,
-
Przegląd przepisów podatkowych mających wpływ na społeczeństwo obywatelskie i opracowanie zaleceń Komisji Europejskiej w celu poprawy zgodności przepisów państw członkowskich,
-
Przeprowadzenie ocen ex-ante i ex-post dotyczących wpływu odpowiednich przepisów UE (np. dotyczących praworządności, finansowania) i ich stosowania w odniesieniu do społeczeństwa obywatelskiego w państwach członkowskich.
Tło
Przepisy ustawowe regulujące tworzenie i sposób działania organizacji społeczeństwa obywatelskiego, a w szczególności stowarzyszeń i fundacji, są rozbieżne w poszczególnych państwach członkowskich – ma to zwykle związek z historią danego kraju. Podczas gdy podstawowa wolność zrzeszania się jest zagwarantowana w ustawach, poszczególne regulacje – dotyczące m.in. procesu rejestracji, statusu pożytku publicznego (OPP), podatków, obowiązków administracyjnych i sprawozdawczych – różnią się między sobą, ponieważ wchodzą w zakres wewnętrznych kompetencji państw członkowskich. Aby je zsynchronizować i umożliwić organizacjom społecznym lepsze, efektywne działanie poza granicami bez przeszkód, należy przyjąć minimalne standardy dotyczące interpretacji i wdrażania wolności zgromadzeń. W tym kontekście bardzo ważnym osiągnięciem są niedawno zatwierdzone przez Parlament Europejski zalecenia dla Komisji Europejskiej w sprawie statutu europejskich stowarzyszeń transgranicznych i non-profit (A9-0007/2022, sprawozdawca: Sergey Lagodinsky). Komisja powinna szybko podjąć kroki w tej sprawie, przyjmując proponowaną dyrektywę dotyczącą minimalnych standardów.
Na jednolitym rynku europejskim, w czasach globalizacji, organizacje społeczeństwa obywatelskiego w coraz większym stopniu działają również na szczeblu transgranicznym, regionalnym lub międzynarodowym. Aby to ułatwić, transgraniczna działalność społeczeństwa obywatelskiego (lub współpraca pomiędzy krajami), raport Lagodinsky’ego, oparty na podobnych wcześniejszych inicjatywach (np. COM(2012) 35 final – 2012/0022 (APP), zawiera również zalecenie dotyczące rozporządzenia w sprawie europejskiej formy prawnej stowarzyszeń. Inicjatywa ta powinna być kontynuowana, biorąc również pod uwagę wprowadzenie podobnej formy prawnej dla fundacji. Prace legislacyjne powinny być dalej rozwijane w ramach konsultacji z przedstawicielami sieci społeczeństwa obywatelskiego i ekspertami akademickimi i uwzględnić ich wkład, aby uniknąć niezamierzonych i niepotrzebnych przeszkód biurokratycznych w tworzeniu i funkcjonowaniu europejskich organizacji społeczeństwa obywatelskiego[1].
Ponadto, należy wprowadzić środki umożliwiające prawne uznanie organizacji społeczeństwa obywatelskiego w państwach członkowskich innych niż ich własne. Jedną z możliwości jest lepsze wykorzystanie Europejskiej Konwencji o Uznaniu Osobowości Prawnej Międzynarodowych Organizacji Pozarządowych[2] Do tej pory, 8 państw członkowskich podpisało i ratyfikowała ten traktat – Komisja Europejska powinna zachęcać innych do pójścia w jej ślady i rozważyć włączenie postanowień konwencji również do prawodawstwa europejskiego.
Inną istotną barierą dla działalności europejskiej/międzynarodowej jest rozbieżność systemów podatkowych wśród organizacji społeczeństwa obywatelskiego, zwłaszcza odnoszących się do darowizn i finansowania transgranicznego. Szereg spraw rozpatrywanych przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości dotyczył sprawy opodatkowania jednostek pożytku publicznego i ich darczyńców.[3]W swoich wyrokach Europejski Trybunał Sprawiedliwości podtrzymał zasadę niedyskryminacji, co teoretycznie oznacza, że organizacje pożytku publicznego i ich darczyńcy działający poza granicami UE są uprawnieni do tych samych ulg podatkowych, które są przyznawane w przypadku działań w obrębie kraju, w przypadku wykazania, że zagraniczna organizacja z siedzibą w UE jest równorzędna z krajową. Jednak w praktyce większość państw członkowskich nie opracowała przepisów proceduralnych ani wytycznych w celu wdrożenia tej zasady, a te, które to zrobiły, zastosowały wykluczające się podejścia. W związku z tym, jak sugeruje Plan Działania na Rzecz Ekonomii Społecznej[4], Komisja Europejska powinna opracować jednolite wytyczne dla organów podatkowych poszczególnych państw członkowskich w zakresie stosowania tej zasady oraz badania analogii pomiędzy zagranicznymi i krajowymi organizacjami pożytku publicznego[5].
Poza prawodawstwem europejskim bezpośrednio odnoszącym się do organizacji społeczeństwa obywatelskiego lub regulującym ich funkcjonowanie, wiele innych aktów prawa UE lub ich interpretacji i (nad)używania przez państwa członkowskie może bezpośrednio lub pośrednio negatywnie wpływać na działanie organizacji – przykładem są przepisy dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy (patrz pkt. 3). Aby zapobiec tym niezamierzonym skutkom lub ich uniknąć, projekty aktów prawnych UE o takim potencjalnym odziaływaniu powinny zostać poddane procesowi oceny ex-ante z punktu widzenia społeczeństwa obywatelskiego. Podobnie, wpływ obowiązującego prawodawstwa na funkcjonowanie organizacji społecznych powinien być regularnie poddawany weryfikacji w oparciu o wprowadzone zmiany lub zalecenia.
1 zobacz także: https://we-are-europe.org/wp-content/uploads/2018/09/wae_eas_historyandlegal_100918.pdf
2 European Convention on the Recognition of the Legal Personality of International Non-Governmental Organisations (ETS No. 124).
3 np. Hein Persche/Finanzamt Lüdenscheid [2009]; C-25/10 Missionswerk Werner Heukelbach eV/Belgien [2011].
4 Social Economy Action Plan: https://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=1537&langId=pl
5 zobacz także: https://philea.eu/wp-content/uploads/2021/12/Boosting-Cross-Border-Philanthropy-in-Europe-Towards-a-Tax-Effective-Environment.pdf
